Το έγκλημα και η τιμωρία στον λόγο της αρχαίας τραγωδίας

Abstract

Η παρέκκλιση και το έγκλημα είναι φαινόμενα κοινωνικο-πολιτικά με διαχρονική ισχύ σ’ όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες. Όσοι ενδιαφέρονται για τους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς προσπάθησαν ανά τους αιώνες να το ερμηνεύσουν και να το ελέγξουν. Τα πρώτα σπέρματα εγκληματολογικής σκέψης στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού τα συναντάμε στην Αθήνα των κλασικών χρόνων έτσι όπως αποτυπώνονται στα έργα των δυο μεγάλων φιλοσόφων, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Οι τραγικοί ποιητές άφησαν κι αυτοί το στίγμα τους στον γενικότεροπροβληματισμό τησ επονπ^-νύοω από ποενκληυατικόΦαινόμενο, όταν αναπαράστησαν στο θέατρό τους την άνοδο και την πτώση μυθικών μορφών οι οποίες καταστράφηκαν επειδή παρέβησαν τους θεσπισμένους κανόνες - θεϊκούς ή ανθρώπινους. Ποια ήταν τα βαθύτερα ψυχικά ελατήρια του ατόμου που τον ώθησαν στη συγκεκριμένη πράξη; Ποιοι οι εξωτερικοί παράγοντες που υπέθαλψαν την παραβατική συμπεριφορά; Ποιες πράξεις έφεραν το στίγμα του εγκλήματος στην αρχαία Ελλάδα και ποια τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του παραβάτη; Ποιος ο ρόλος του αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης τόσο στο στάδιο της εγκληματογένεσης, όσο και ως επιβαλλόμενη ποινή στο διαπραχθέν έγκλημα; Τέλος, και πάνω απ’ όλα, τι θα μπορούσε να συνεισφέρει σήμερα η αρχαία ελληνική σοφία στα διαρκώς διογκούμενα κοινωνικά προβλήματα που δημιουργεί η υπερβολική παραγωγή ποινικών νόμων και η συνακόλουθη ποινικοποίηση συμπεριφορών από τα σύγχρονα κράτη; Αυτά είναι μερικά από τα εξεταζόμενα ερωτήματα της παρούσας εργασίας. Ερμηνεύοντας τα εγκλήματα της τραγωδίας υπό το πρίσμα της σύγχρονης εγκληματολογικής θεωρίας, καταλήγουμε - σχεδόν μοιραία - στην ανάγκη για συμφιλίωση, σύνεση και μετριοπάθεια έτσι όπως μας τη δίδαξαν οι αρχαίοι τραγικοί εικοσιπέντε αιώνες πριν.