Διδακτορικές διατριβές

Μόνιμο URI για αυτήν τη συλλογήhttps://beta-pandemos.panteion.gr/handle/123456789/29

Νέα

Αυτή είναι η συλλογή από το παλιό σύστημα με ID:cid:13

Περιηγούμαι

Τώρα δείχνει 1 - 18 από 18

Η γραφειοκρατικοποίηση του πόνου: το παράδειγμα μιας δημόσιας υπηρεσίας στην Ελλάδα
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2014) Σαμικού, Ερασμία Η.; Αθανασίου, Αθηνά; Τουντασάκη, Ειρήνη; Οικονόμου, Λεωνίδας; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τους βιοϊατρικούς λόγους (discourses), τις ταξινομητικές τεχνικές, τις γραφειοκρατικές πρακτικές, τις διοικητικές στάσεις, τις πολιτισμικές αντιλήψεις αλλά και τις διαδικασίες υποκειμενικότητας, που ενέχονται στην αποτίμηση, τυποποίηση και μέτρηση της χρόνιας δυσφορίας στην Ελλάδα σήμερα. Η έρευνα εστίασε σε επιτροπές του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (Κε.Σ.Υ.) του Υπουργείου Υγείας, οι οποίες είναι επιφορτισμένες με το έργο της αξιολόγησης αιτημάτων επείγουσας βιοϊατρικής παρέμβασης κυρίως σε ασφαλισμένους/ες ασθενείς βάσει «ενδείξεων»/ «κλινικών κατευθυντηρίων οδηγιών»/ «κλινικών πρωτοκόλλων», ενώ ως συγκριτικό εθνογραφικό παράδειγμα επιλέχθηκε το πεδίο των υγειονομικών επιτροπών πιστοποίησης της αναπηρίας. Η «μεγάλη αφήγηση» της «ιατρικής βασισμένης σε ενδείξεις» (evidence-based medicine) και της παραγωγής κλινικών κατευθυντηρίων οδηγιών (clinical guidelines) ή κλινικών πρωτοκόλλων (clinical protocols) που κατευθύνουν την κλινική απόφαση με βάση δεδομένα της βιοϊατρικής στατιστικής επιστημολογίας, αποτέλεσε κυρίως από τη δεκαετία του 1990 κομβικό σημείο αλλαγής παραδείγματος στην κλινική πρακτική. Στα συμφραζόμενα μιας νεοφιλελεύθερης καμπής της κρατικής πολιτικής πρόνοιας και ασφάλισης, όπου η θεραπευτική σχέση αποτιμάται με όρους «κόστους/οφέλους», εξετάζω πώς οι ανομοιογενείς και ενίοτε αντιφατικές «επιστημονικές ενδείξεις» της κλινικής επιδημιολογίας μετατρέπονται από συμβουλευτική βιβλιογραφία σε υποχρεωτική νόρμα της κλινικής απόφασης, συγκροτώντας ένα βιοϊατρικό-γραφειοκρατικό δίκτυο αξιολόγησης της πρόσβασης στις υπηρεσίες κλινικής φροντίδας. Έτσι, μελετώ πώς αποτυπώνονται σε καθημερινό επίπεδο οι όροι της «ιατρικής αποτελεσματικότητας» (effectiveness) και «οικονομικής αποδοτικότητας» (efficiency) στην κατάσταση υγείας των ασθενών, όταν αυτοί/ες έρχονται αντιμέτωποι/ες με ένα σύνθετο και ετερογενές βιοϊατρικό-διοικητικό δίκτυο ειδικών και μη. Ιχνηλατώντας σχέσεις εξουσίας και υποκειμενικότητες που συμμετέχουν στη βιοπολιτική της γραφειοκρατικοποίησης του πόνου, φωτίζω τους τρόπους με τους οποίους παράγονται επισφάλεια, αποκλεισμοί και ανισότητες, παρά την ιστορική, φιλελεύθερη υπόσχεση ασφάλειας, λογοδοσίας και καθολικής πρόσβασης σε ποιοτικές παροχές βιοϊατρικής φροντίδας. Επιχειρώ να αναδείξω τις πολιτισμικές πρακτικές που διέπουν και στηρίζουν αυτή την παραδοξότητα, έτσι ώστε να διανοιχθεί χώρος για μια διαφορετική, μέχρι τώρα «α-διανόητη» μορφή ανακούφισης της κοινωνικής οδύνης.
Υποκειμενικότητα, σώμα και λόγος ατόμων με αυτισμό
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2014) Μαρινούδη, Θεοδοσία Π.; Αθανασίου, Αθηνά; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η διατριβή διερευνά τις διεργασίες ανάμεσα στη γλώσσα και το σώμα, στο λόγο και το συναίσθημα, επικεντρώνοντας στη διαμόρφωση των αυτιστικών υποκειμενικοτήτων. Εξετάζει την αίσθηση εαυτού που διαμορφώνουν τα άτομα με αυτισμό στις σχέσεις τους με τους άλλους. Ο αυτισμός ορίζεται ως νευρολογική αποσύνδεση της γλώσσας από το σώμα, κατά τη διάρκεια της οποίας το σώμα παρεμποδίζει τα εγκεφαλικά σήματα. Όσο διαφορετικές κι αν είναι οι αισθητηριακές τους εμπειρίες, αυτό που είναι συνεκτικό στην αυτιστική ζωή είναι η πρόσληψη πληροφοριών που δεν γενικεύεται σε εννοιολογικά σχήματα. Ακόμα και για τους αυτιστικούς που έχουν λόγο, η γλώσσα είναι ιδιοσυγκρασιακή και υποκειμενική, σύμφυτη με τις αισθήσεις, τη μνήμη και την εμπειρία, παρά με το λόγο και την αναπαράσταση. Εξετάζω τη (μη) χρήση της μεταφοράς, που θεωρείται αποκλεισμένη από την αυτιστική γλώσσα. Αναπτύσσω την αυτιστική αίσθηση της μεταφοράς ως κύρια υπόθεση εργασίας, που αφορά στην έννοια της ενσυναίσθησης: το να νιώθεις τον πόνο των άλλων στο σώμα του άλλου. Σε αντίθεση με τις γνωστικές αναγνώσεις του αυτισμού, ισχυρίζομαι πως προκειμένου να επικοινωνήσει κανείς/ καμιά με τους αυτιστικούς/ ές χρειάζεται να εστιάσει στις αισθήσεις, τα συναισθήματα και τις σωματοποιήσεις. Αυτή η προοπτική της σχεσιακότητας θα απαιτούσε την αποδόμηση των συμβατικών λογοκεντρικών κωδίκων και κατασκευών. Έτσι, εξετάζω τους πολλαπλούς τρόπους με τους οποίους η ενσυναίσθηση είναι αλληλένδετη με την ποιητική της επιτελεστικότητας, δηλαδή την ψυχική και σωματική κοινωνική διαδικασία αναπαραγωγής του ηγεμονικού λόγου. Διατυπώνω το ερώτημα του πώς είναι πιθανό η αυτιστική μεταφορά να προκαλέσει ρωγμές στις προϋποτιθέμενες νόρμες αναπαράστασης και να δημιουργήσει νέα νοήματα ή νέες αρθρώσεις του τι έχει αξία και νόημα και ισχυρίζομαι πως η ενσυναίσθηση των αυτιστικών προϋποθέτει την αποδόμηση των κυρίαρχων ρόλων και νοημάτων που επιτελούν οι νευροτυπικοί.
Αρμονική Κρίση: πνευματικές τεχνικές και πολιτικές στάσεις του πνευματικού κέντρου "Αρμονική Ζωή" απέναντι στην Ελληνική Οικονομική Κρίση: συμβολή στην ανθρωπολογική μελέτη της "εναλλακτικής" θρησκευτικότητας
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2014) Ουλής, Δημήτριος Γ.; Μακρής, Γεράσιμος; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Γέρος, Παναγιώτης; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Eρευνητικό αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η ανθρωπολογική καταγραφή, μελέτη και θεωρητικοποίηση συγκεκριμένων όψεων της εναλλακτικής θρησκευτικότητας στην Ελλάδα, μέσα από το εθνογραφικό παράδειγμα του πνευματικού Κέντρου "Αρμονική Ζωή". Ειδικότερα, η διατριβή αποπειράται να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι πνευματικές τεχνικές, αλλά και οι κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις που προάγονται από την "Αρμονική Ζωή", συναρθρώνονται με ευρύτερες πολιτικές στάσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης των επιπτώσεων της ελληνικής κρίσης χρέους. Υπ’ αυτήν την έννοια, η διατριβή φιλοδοξεί να συμβάλλει σε μία βαθύτερη κατανόηση μιας ιδιαίτερης εκδοχής της εναλλακτικής θρησκευτικότητας, όχι μονάχα στο επίπεδο των θεωρητικών της προδιαγραφών –δηλαδή στα συστήματα πεποιθήσεων πάνω στα οποία αυτή θεμελιώνεται– αλλά κυρίως στο επίπεδο των κοινωνικοπολιτικών της χρήσεων και συνεπαγωγών.
Το ταξίδι: η βιωμένη εμπειρία ως μέσο συγκρότησης του υποκειμένου
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2014) Σαμαρά, Ευαγγελία-Αντωνία Κ.; Τσιμουρής, Γεώργιος; Γαλανή-Μουτάφη, Βασιλική; Γιαλούρη, Ελεάνα; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Αντικείμενο μελέτης της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί μια ομάδα Ελλήνων που ταξιδεύουν στο εξωτερικό για τουρισμό, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Στόχος της είναι να αναδείξει την ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσουν οι άνθρωποι που ταξιδεύουν με το ταξίδι, σχέση την οποία αξιολογούν ως κομβική στη διαδικασία συγκρότησης της ταυτότητάς τους. Μέσα από συμμετοχική έρευνα και ημιδομημένες συνεντεύξεις, η έρευνα στοχεύει στη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους βιώνεται το ταξίδι, αλλά και του τρόπου με τον οποίο αυτό γίνεται αντιληπτό αναστοχαστικά στην επιστροφή. Πώς, δηλαδή, η εμπειρία του ταξιδιού μετατρέπεται σε αντικείμενο αφήγησης και παρουσίασης σε σημαντικούς και μη σημαντικούς Άλλους. Η εθνογραφική αυτή μελέτη, υιοθετώντας ορισμένες από τις βασικές υποθέσεις του υπαρξισμού, αντλεί από τις θεωρητικές αναζητήσεις πεδίων, όπως η Ανθρωπολογία του Τουρισμού, η Ανθρωπολογία της Εμπειρίας, η μελέτη της κατανάλωσης και του υλικού πολιτισμού.
Πολιτισμός, ντοκιμαντέρ και κινηματογραφικό φεστιβάλ: μια εθνογραφική προσέγγιση
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2009) Αϊβαλιώτης, Κωνσταντίνος Ι.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Στεφανή, Ευανθία, 1964-; Γιαλούρη, Ελεάνα; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η διδακτορική αυτή διατριβή είναι μια ερευνητική προσέγγιση του θεσμού του φεστιβάλ κινηματογράφου. Τα παραδείγματά της είναι τα δύο μεγαλύτερα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Ελλάδας που πραγματοποιούνται στην πόλη της Θεσσαλονίκης: το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Ο ερευνητικός στόχος της έρευνας είναι η «πυκνή περιγραφή» του θεσμού, καθώς και η απόπειρα ερμηνείας του προκειμένου να αναδειχθούν τα κινηματογραφικά φεστιβάλ ως θεσμοί που υπερβαίνουν τα όρια μιας πολιτιστικής εκδήλωσης.
Νυχτερινή "λαϊκή" διασκέδαση των νέων : μια ανθρωπολογική προσέγγιση
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2013) Κουτσούγερα, Ναταλία-Αικατερίνη Α.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Οικονόμου, Λεωνίδας; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η εν λόγω διατριβή διερευνά τις διαστάσεις και ποιότητες της "λαϊκής" νυχτερινής διασκέδασης των νέων, με κύριο τόπο εκδήλωσής της, την κεντρική πλατεία της περιοχής του Μπουρναζιού, η οποία λειτουργεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ως ένα συγκρότημα νυχτερινής διασκέδασης του Δήμου Περιστερίου της Δυτικής Αττικής. Ως κεντρική αφετηρία και κεντρικό αντιπροσωπευτικό δείγμα "λαϊκού" νυχτερινού μαγαζιού και χώρου νυχτερινού κλάμπινγκ της περιοχής, εντοπίζεται το είδος κλαμπ που έχει επικρατήσει με την ονομασία "ελληνάδικο". Το "ελληνάδικο" κατάφερε να επικρατήσει στις δυο τελευταίες δεκαετίες (1990-2000) ως κεντρικός χώρος διασκέδασης και επιτέλεσης του μεσογειακού-ανατολίτικου στοιχείου στη βάση της χρήσης δημώδους και "λαϊκής" μουσικής και με κεντρικό-δημοφιλή χορό το τσιφτετέλι. Εκτός από την κοινωνικο-αισθητική δομή διαφορετικών τύπων "ελληνάδικου", μελετώνται παράλληλα οι διαφορετικές "λαϊκότητες" που κατανέμονται σε διαφορετικά "ελληνάδικα", οι συναισθαντικότητες και οι συναισθηματικές ποιότητες της "λαϊκής" Νύχτας, οι ερωτικο-σεξουαλικές αισθήσεις (καύλα-ερωτικό πάθος), οι διαχρονικές συναισθηματικές δομές (πόνος, τρέλα), οι υλιστικές κοσμολογίες και οι συναισθήσεις υπέρβασης του ορίου, μέσα από τις επιτελέσεις του φύλου και της σεξουαλικότητας των υποκειμένων, όπως και μέσα από το χορό, τη μουσική, το τραγούδι, τη μέθη και την ερωτική, παιγνιδιστική επικοινωνία. Σκιαγραφείται με άλλα λόγια, με μια ανθρωπολογία της νυχτερινής διασκέδασης, η ατμόσφαιρα της "λαϊκής" Νύχτας μιας χαρακτηριστικής εποχής, ως κομβική πολιτισμική περιοχή του λαϊκού πολιτισμού της Ελλάδας και αναδεικνύονται οι όψεις ενός, συχνά ταξικού και ατομικιστικού πολιτισμού, που αναπτύσσονται, διατηρούνται και αναπαράγονται μέσα από εκφραστικές αυθεντικότητες και μοναχικές επιτελέσεις.
Παιδιά εξωτικά παιδιά οικόσιτα : εμπειρίες της αναπηρίας στο ειδικό Γυμνάσιο και Λύκειο
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2011) Τεντόμας, Λάζαρος; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Σύγχρονη τεχνολογία και αλλοδαποί μετανάστες : η διαπραγμάτευση των κοινωνικοπολιτισμικών και παραγωγικών σχέσεων σε μια αγροτική κοινότητα
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2005) Πέτρου, Μιχάλης Κ.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Παπαδόπουλος, Απόστολος Γ.; Τουντασάκη, Ειρήνη; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η διατριβή αυτή συνιστά μια ανθρωπολογική έρευνα στον αγροτικό χώρο και επιχειρεί να μελετήσει τους κοινωνικοοικονομικούς, πολιτισμικούς και παραγωγικούς μετασχηματισμούς που εντοπίζονται σε μια πεδινή αγροτική κοινότητα που ακολουθεί το εντατικό μοντέλο γεωργίας. Υιοθετώντας την κατεξοχήν ανθρωπολογική μέθοδο της συμμετοχικής παρατήρησης η μελέτη προσεγγίζει εκ των έσω τις πολυσύνθετες εκφάνσεις της καθημερινής ζωής των αγροτών επιδιώκοντας να φωτιστούν οι διαδικασίες αλλαγής ή ανασύνθεσης της κοινωνικής και παραγωγικής τους υπόστασης. Έμφαση δίνεται στη ραγδαία ενσωμάτωση της αγροτικής κοινότητας στις εκσυγχρονιστικές τάσεις της ευρύτερης κοινωνικής, πολιτισμικής και οικονομικής πραγματικότητας όπου οι σχέσεις πόλης- υπαίθρου αλλάζουν συνεχώς. Με αφετηρία λοιπόν τις ριζικές ανακατατάξεις που γνωρίζει ο κόσμος της υπαίθρου σήμερα τα κυριότερα ζητήματα που θίγονται στην παρούσα διατριβή είναι: α) Το πώς αντιδρά ο αγροτικός κόσμος απέναντι στις νέες προκλήσεις ‘του παγκόσμιου’ (όπως, αυξανόμενη φιλελευθεροποίηση των γεωργικών αγορών, ανταγωνιστικότητα/ επιβίωση αγροτικών εκμεταλλεύσεων, τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, καινοτομία, αλλοδαποί μετανάστες ως φθηνοί αγρεργάτες, νέα πρότυπα κατανάλωσης και τρόποι ζωής) β) πως συγκροτείται η κοινωνική και επαγγελματική ταυτότητα των αγροτών, πως διαμορφώνονται οι σχέσεις μεταναστών και εντοπίων, ποιές πολιτισμικές ιδιαιτερότητες αναδύονται στο πλαίσιο της αγροτικής κοινότητας, πως οι μετανάστες συντελούν στην ανασύνθεση των τοπικών παραγωγικών συστημάτων, ποιές στρατηγικές ανάπτυξης της αγροτικής εκμετάλλευσης σε συνδυασμό με τις παραγωγικές και περιβαλλοντικές πρακτικές σ’ ένα δυναμικό, ανοιχτό και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον της υπαίθρου.
Ψηφιακά αρχεία και πρακτικές ανταλλαγής : μια ανθρωπολογική προσέγγιση των ομότιμων δικτύων
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2011) Πετρίδης, Πέτρος Α.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Αθανασίου, Αθηνά; Μακρής, Γεράσιμος; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Στόχος της εν λόγω Διδακτορικής Διατριβής είναι η ανθρωπολογική και εθνογραφική προσέγγιση των Ομότιμων Δικτύων. Πιο συγκεκριμένα, το ερευνητικό ενδιαφέρον στρέφεται στους τρόπους και στις διαδικασίες συγκρότησης των τεχνοκοινωνικοτήτων που αναδύονται στο πλαίσιο των ομότιμων δικτύων, στις πρακτικές ανταλλαγής ή/και διαμοιρασμού των ψηφιακών αρχείων (copyrighted και μη) που επιτελούνται από τους χρήστες και τέλος, στους μετασχηματισμούς των εν λόγω αρχείων αναφορικά με το καθεστώς της αξίας και της πνευματικής τους ιδιοκτησίας. Μεθοδολογικά η έρευνα υλοποιήθηκε με την εφαρμογή πολυτοπικής εθνογραφίας με συμμετοχική παρατήρηση τόσο σε διαδικτυακά όσο και σε γεωγραφικά περιβάλλοντα. Δευτερευόντως χρησιμοποιήθηκαν διάφορες τεχνικές όπως συνεντεύξεις βάθους και ανάλυση λόγου σε γραπτά και οπτικοακουστικά κείμενα. Τα συμπεράσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα: Τα ομότιμα δίκτυα δεν είναι αναγώγιμα στην έννοια της δυνητικής κοινότητας (ούτε στο σύνολό τους ούτε σε ότι αφορά στο εκάστοτε ομότιμο δίκτυο μεμονωμένα). Η δυνητική κοινότητα είναι ένας σχηματισμός λόγου και μία μορφή τεχνοκοινωνικότητας ανάμεσα σε άλλες όπως οι παρέες, τα φιλικά, συγγενικά και επαγγελματικά δίκτυα, οι ομάδες upload, τα καλλιτεχνικά projects κ.ά.). Τα ομότιμα δίκτυα συνιστούν μια πολιτισμική πολλαπλότητα η οποία δύναται να μορφοποιηθεί ως σύστημα χωρίς απαραιτήτως να εκκινεί από ένα ταυτοτικό προϋπάρχον ή να καταλήγει σε ένα τέτοιο. Οι οικονομικές πρακτικές των χρηστών στα πλαίσια των ομότιμων δικτύων είναι ποικίλες και κατ' επέκταση δεν μπορούμε να τα θεωρήσουμε ως μία περιχαρακωμένη οικονομία δώρου η οποία αντιπαραβάλλεται σαφώς στο χώρο της αγοράς. Ανταλλαγές, διαμοιρασμός, αντιπραγματισμός, εμπορεύματα και "κλοπή" συνυπάρχουν στα πλαίσια των ομότιμων δικτύων. Επιπλέον, η σημαντικότερη οικονομική διάσταση δε συνίσταται στην απο-εμπορευματοποίηση και στο μετασχηματισμό της αξίας των ψηφιακών αρχείων που κυκλοφορούν στα ομότιμα δίκτυα. Το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι η συγκρότηση εναλλακτικών κύκλων κυκλοφορίας και ανταλλαγής, αλλά η δυνητική διάρρηξη αυτών των οικονομικών κύκλων. Η διακοπή της ανταλλαγής, το μη κλείσιμο του οικονομικού κύκλου, το ατέρμονο άνοιγμά του, διαδικασίες που μπορούν να υλοποιηθούν μέσω του διαμοιρασμού. Η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας στα πλαίσια των ομότιμων δικτύων ανασημασιοδοτείται, μετασχηματίζεται, αλλά δεν εξαλείφεται. Αναδύονται νέες πρακτικές ρύθμισης και σημασιοδότησης της εν λόγω έννοιας. Τέλος, οι πρακτικές των χρηστών δεν είναι αναγώγιμες μόνο στις ανταλλαγές και στο διαμοιρασμό, αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και με διαδικασίες κριτικής κατανάλωσης και περεταίρω επεξεργασίας των εν λόγω ψηφιακών αρχείων. Εν ολίγοις αφορούν και σε πρακτικές δημιουργίας και καινοτομίας, έννοιες που υποτίθεται ότι το copyright καλείται να προστατεύσει.
Έφηβοι σε ρήξη με το νόμο : όψεις της "παραβατικότητας" των ανηλίκων στην Ελλάδα
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2007) Χαϊρπάλογλου, Αθηνά Δ.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Οικονόμου, Λεωνίδας; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η παρούσα διατριβή εντάσσεται θεωρητικά στον κλάδο της Ανθρωπολογίας της Παιδικής Ηλικίας και της Νεότητας. Αντικείμενο μελέτης είναι οι έφηβοι της ελληνικής κοινωνίας που συλλαμβάνονται, οδηγούνται στις αρχές και εις βάρος των οποίων ασκείται ποινική δίωξη, γεγονός που σηματοδοτεί την παραπομπή τους στο ποινικό και θεραπευτικό σύστημα. Στην έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από τον Ιούλιο του 2004 έως το Δεκέμβριο του 2005, έλαβαν μέρος 130 υπόδικοι και καταδικασθέντες έφηβοι από την Αττική, ενώ ως βασικοί πληροφορητές συμμετείχαν 25 έφηβοι, αγόρια και κορίτσια, Έλληνες και μετανάστες, 14 έως 22 ετών, καθώς και οι γονείς τους. Επιπλέον, πήραν μέρος 10 έφηβοι του γενικού πληθυσμού, οι οποίοι δεν έχουν απασχολήσει τις αρχές. Τέλος, στην έρευνα συμμετείχαν 10 επαγγελματίες (δικαστές και εισαγγελείς ανηλίκων, επιμελητές ανηλίκων και σύμβουλοι απεξάρτησης). Η επιτόπια συμμετοχική παρατήρηση έλαβε χώρα στο Δικαστήριο Ανηλίκων Αθηνών, την Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων Αθηνών και το Συμβουλευτικό Σταθμό του Θεραπευτικού Προγράμματος ΣΤΡΟΦΗ για έφηβους χρήστες και τις οικογένειές τους. Οι αφηγηματικές συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν στο σπίτι των πληροφοτητών και σε χώρους συγκέντρωσης νέων. Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας, αρκετοί έφηβοι της ελληνικής κοινωνίας έχουν εμπειρία συμμετοχής σε ριψοκίνδυνες ενέργειες, γεγονός που σημαίνει ότι η ανάληψη εκτός νόμου δράσης αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του «νεανικού πολιτισμού», η συχνότητα και η ένταση του οποίου περιορίζονται και τελικά σταματούν καθώς το άτομο προχωρά προς την ενηλικίωση. Υπάρχει, όμως, μια κατηγορία εφήβων για τους οποίους η συμμετοχή σε εκτός νόμου ενέργειες αποτελεί καθημερινή πρακτική που υπαγορεύεται από την κατάσταση οδύνης που βιώνουν. Πρόκειται, κυρίως, για εφήβους που μεγαλώνουν σε συνθήκες ένδειας, κακοποίησης και εξάρτησης. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η έλλειψη προγραμμάτων παιδικής προστασίας και η έμφαση που δίνεται στην καταστολή, την αναμόρφωση και την επιτήρηση, ενισχύουν τον παραπλανητικό διαχωρισμό των νέων της ελληνικής κοινωνίας σε «νομοταγείς» και «παραβατικούς» και περιορίζουν τις διεξόδους των εφήβων που κινδυνεύουν με κοινωνικό αποκλεισμό.
Τελετουργίες του σύγχρονου αστικού νομαδισμού : τα psytrance δρώμενα ως ετεροτοπικές επιτελέσεις
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2013) Κυριακόπουλος, Λέανδρος Α.; Αθανασίου, Αθηνά; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Λελεδάκης, Κανάκης; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στα μαζικά και διεθνή φεστιβάλ που γίνονται στους κόλπους της psytrance (psychedelic/ψυχεδελικής trance) ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής σκηνής. Η psytrance μουσική αποτελεί προϊόν των πολλαπλών μετατοπίσεων που επέφεραν οι απαιτήσεις και αναζητήσεις των νέων της δεκαετίας του ’60 για ατομική ελευθερία και ηδονισμό, ένα προϊόν που ζυμώθηκε στο πλαίσιο της αποκαλυπτικής και απελευθερωτικής ψυχαγωγίας της μουσικής rave, η οποία συνέρρευσε στο δημόσιο βίο των δυτικών μητροπόλεων στη δεκαετία του ’80. Τα psytrance φεστιβάλ, διατηρώντας σαφείς αναφορές με την κουλτούρα των χίπηδων και travelers της Ινδίας, ενσωματωμένα στην ψυχεδελική αισθητική που αναζωογονήθηκε με τις διασταυρώσεις των χορευτικών στιλ, ηλεκτρονικών ήχων, πρακτικών πάρτι και ψυχοδιεγερτικών ουσιών των πρόσφατων δεκαετιών, και, γι’ αυτό, εκπροσωπώντας, τρόπο τινά, την κουλτούρα του φεστιβαλικού νομαδισμού και των ευφορικών ναρκωτικών αποβαίνουν, για τους/τις εμπλεκόμενους/ες, επιθυμητικά, στο βαθμό που εγγυώνται την ενσάρκωση της αποκαλυπτικής ψυχεδελικής «διαφορετικότητας». Ακολουθώντας τις διαδρομές των Ελλήνων και Ελληνίδων οπαδών των psytrance φεστιβάλ στην Ευρώπη και άλλου, όπως, επίσης, και τη διάθεσή τους για περιπετειώδεις αποδράσεις και καρναβαλικές μεταμορφώσεις, επιχειρώ να αναγνώσω το εντόπιο ενδιαφέρον στην φαντασμαγορία της ψυχεδελικής γιορτής και να ανιχνεύσω τη συγκρότηση του καθημερινού μέσω της εμπειρίας της διάσχισης των γεωγραφικών και σωματικών συνόρων που επιτελούν. Συζητώντας κριτικά τις θεωρήσεις της τελευταίας δεκαετίας οι οποίες διαβλέπουν στο υποκείμενο και την εμπειρία του, τη δυνατότητα της αντίστασης, επιζητώ την εθνογραφική κατανόηση της ψυχεδελικής μυθολογίας περί ταξιδιού και περιπλάνησης ως μια συστατική διάσταση της καθημερινής ζωής των υποκειμένων, τα οποία εμπλέκονται σε πολλαπλές και αντικρουόμενες ορθολογικότητες ζωής. Με άλλα λόγια, επιχειρώ να καταδείξω πως το βιωματικό συμβάν στα psytrance δρώμενα δε μπορεί να αποτελεί ένα «άχρονο», «υπερβατικό» ή «οριακό» γεγονός, όπως συχνά αντιμετωπίζεται στη psytrance φιλολογία και ρητορική, αλλά μια τεχνο-σωματική επένδυση των υποκειμένων στο φάσμα της psytrance μυθοπλασίας η οποία εντάσσεται στις ευρύτερες βιο-κοινωνικές και ετεροτοπικές συνθήκες που συγκροτούν τον σύγχρονο τεχνοπολιτισμό.
«Έχουμε τρεις τηλεοράσεις, dvd και video [...]» : μέσα επικοινωνίας και διαμόρφωση ταυτότητας Αλβανών μαθητών
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2011) Κωνσταντίνου, Ιωσήφ Β.; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Τουντασάκη, Ειρήνη; Μακρής, Γεράσιμος; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής αποτελεί η διαπραγμάτευση της εθνικής ταυτότητας μαθητών και μαθητριών πρώτης σχολικής ηλικίας με χώρα καταγωγής την Αλβανία, οι οποίοι φοιτούν σε σχολεία αγροτικών περιοχών (Λυγουριό, Νέα και Αρχαία Επίδαυρο) και αστικών κέντρων του νομού Αργολίδας (Ναύπλιο). Κυρίως καταγράφει την καθημερινή κατανάλωση των προϊόντων επικοινωνίας στον οικιακό χώρο και στο πλαίσιο αυτό αναλύει την αλληλόδραση των μαθητών και μαθητριών με τους γονείς τους, τους συγγενείς τους και τους συμμαθητές τους. Μέσα από αυτή την αλληλόδραση, διαμορφώνονται σχέσεις, αποκτώνται εμπειρίες και εκδηλώνονται συμπεριφορές που επηρεάζουν τη διαπραγμάτευση της εθνικής τους ταυτότητας.
Εννοιολογήσεις της γονεϊκότητας/ οικογενειακότητας και προσλήψεις των έμφυλων ρόλων: το παράδειγμα των Αφγανών και Ιρανών προσφύγων στην Αθήνα
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2023) Ρεζαϊαν, Αρεζού Α.; Τουντασάκη, Ειρήνη; Αθανασίου, Αθηνά; Νοταράς, Ανδρέας; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Στην παρούσα ανθρωπολογική έρευνα, η οποία στηρίζεται σε επιτόπια συμμετοχική παρατήρηση και ημιδομημένες συνεντεύξεις, επιχείρησα να διερευνήσω αν και πώς η μητρότητα και οι έμφυλοι ρόλοι στη συνάρθρωσή τους με την οικογενειακότητα/ συγγενειακότητα γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και επαναπροσδιορισμού, όταν αφγανικές και ιρανικές οικογένειες αναγκάζονται να έρθουν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα και να παραμένουν για παρατεταμένο χρονικό διάστημα σε δομές φιλοξενίας προσφύγων. Στην προσπάθεια να κατανοήσω τις αντιλήψεις του υπό έρευνα πληθυσμού αναδεικνύεται ότι η συγγένεια, η οικογένεια αλλά και η μητρότητα πρακτικά κατασκευάζονται με υβριδικό τρόπο και συνδυάζοντας στοιχεία που θολώνουν τα όρια μεταξύ βιολογικού και πολιτισμικού. Συγκεκριμένα, για τις Αφγανές και Ιρανές μητέρες, η συγγένεια και η μητρότητα είναι μία διαδικασία του γίγνεσθαι. Με την άφιξή τους στην Ελλάδα, έρχονται αντιμέτωπες με τις δυτικές πολιτισμικές εννοιολογήσεις και αντιλήψεις για την οικογενειακή οργάνωση και τους έμφυλους ρόλους. Οι δυτικοκεντρικές αντιλήψεις επιβάλλονται ρητά ή/και υπόρρητα στους πρόσφυγες μέσα από τους Ευρωπαϊκούς μηχανισμούς του ασύλου και της οικογενειακής επανένωσης, αλλά και τις διαμεσολαβητικές πρακτικές των επίσημων και μη θεσμών προκαλώντας μετατοπίσεις και αναδιαρθρώσεις. Οι οικογένειες των Αφγανών και Ιρανών προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στην κινητικότητα προσαρμόζονται στους δυτικοκεντρικούς ορισμούς της συγγενικότητας και της γονεϊκότητας με αποτέλεσμα τη δημιουργία διεθνικών οικογενειών.
«Α.γάπη Έ.ρωτας Κ.αψούρα»: ανδρικές οπαδικές κοινότητες, πολιτικές συναισθημάτων, βίας και μνημόνευσης
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2022) Παπαμιχαήλ, Λυκούργος Ι.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Αθανασίου, Αθηνά; Μακρής, Γεράσιμος; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η διατριβή ασχολείται με την ανδρική συναισθηματική επιτελεστικότητα των οπαδών της ποδοσφαιρικής ομάδας της Α.Ε.Κ. Θεωρητικά, εντάσσεται στις «Σπουδές Ανδρισμού» και στον πυρήνα της είναι τα Συναισθήματα και οι «Πολιτικές των Συναισθημάτων». Προβληματοποιούνται η αγάπη, ο έρωτας, η καψούρα, η πίστη, η αφοσίωση, η τρέλα, το πάθος, η χαρά, η περηφάνια, η προσκόλληση, η γοήτευση, η απο-γοήτευση, η ματαίωση, η λύπη, η θλίψη, το βάσανο, η πίκρα, η έχθρα, το μίσος, και κυρίως εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο τα συναισθήματα κυκλοφορούν ανάμεσα στους οπαδούς, συγκροτώντας μια «συναισθηματική κοινότητα». Η Α.Ε.Κ., ως Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπόλεως, αποτελεί προσφυγικό σωματείο και στο πέρασμα του χρόνου έγινε σύμβολο και σημείο αναφοράς των προσφύγων και προσφυγισσών που μετακινήθηκαν στον ελλαδικό χώρο μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης. Η μνήμη, τόσο ως ενεργητική διαδικασία, βρίσκεται στο επίκεντρο της κοινότητας των οπαδών, όσο ως συγκολλητικός αρμός όσο και ως πεδίο όπου λαμβάνουν χώρα πολιτικές ταυτοτήτων στο εσωτερικό της. Το καθήκον του αεκτζή να θυμάται (remember) είναι ουσιαστικά καθήκον να ανα-συγκροτεί και να ανα-συστήνει (re-member) ό,τι καταστράφηκε (dis-member). Οι αεκτζήδες, ως συν-θύματα, όσο περνούν τα χρόνια μετατρέπουν αυτή την Απώλεια σε σύνθημα τοποθετώντας την στο επί-κέντρο της ταυτότητας. Το ποδοσφαιρικό παρελθόν της ομάδας περιγράφεται και βιώνεται ως μια συνέχεια και τομή «κρίσιμων συμβάντων» από «βαθιές εικόνες», ανδρικών προσώπων (παραγόντων, αθλητών και προπονητών), αλλά και συμβάντων στις οποίες οι μνήμες και οι αφηγήσεις των οπαδών συγκροτούν ιδιαίτερες συναισθηματικές οικονομίες και συναισθηματικές προσκολλήσεις που τελικά χαρακτηρίζουν την ομάδα. Ο ρόλος της μνήμης και της «μετα-μνήμης» αναδεικνύεται ως κεντρικός. Η νοσταλγία του παλιού γηπέδου της ομάδας, οι δράσεις των οπαδών για είκοσι σχεδόν χρόνια στα ερείπιά του, αλλά και το «καινούριο γήπεδο» με το όνομα Αγια-Σοφιά, αποτελούν όλα τους πεδία όπου επιτελούνται πολιτικές μνημόνευσης οι οποίες εφάπτονται σε πολιτικές ταυτοτήτων και διαδικασιών «ελληνικότητας». Συμπληρωματικά, αναλύεται ο τρόπος που έχει γίνει η καταγραφή της ιστορία της ομάδας και η συγκρότησή της ως αρχείο. Διακρίνονται δύο διαφορετικοί τρόποι καταγραφής με διαφορετικό συναισθηματικό φορτίο και ένταση. Οι πιο παλιές καταγραφές βασίζονται σε μια συναισθηματική ένταση μεταξύ βασάνων και υπερηφάνειας και αναδεικνύουν μια αντι-μνήμη και μια μνήμη του ελάσσονος. Οι καταγραφές αυτές παραθέτουν ένα ποδοσφαιρικό παράλληλα σ’ ένα κοινωνικό υποφέρειν. Αντίθετα, οι πιο πρόσφατες καταγραφές αφήνουν το κοινωνικό και ιστορικό κομμάτι εκτός της αφήγησης, κηρύσσουν το Τέλος ενός Πένθους, ρίχνουν το βάρος σε μια συναισθηματική θετικότητα και φωτίζουν κυρίως τις μεγάλες επιτυχίες της ομάδας. Τα πεδία και οι τόποι επιτέλεσης της οπαδικής ταυτότητας (κερκίδες γηπέδων, κλαμπ οργανωμένων οπαδών, καφενεία και προποτζίδικα) αποτελούν ταυτόχρονα τα εθνογραφικά πεδία επιτέλεσης της ανδρικής ταυτότητας. Εκεί συναντάμε «θλιμμένους», «εκφραστικούς» και «κτητικούς» ανδρισμούς, αλλά και «τοξικές» και «ηγεμονικές» αρρενωπότητες. Εξετάζεται ο σεξιστικός λόγος και η οπαδική βία, αλλά και ένα παιχνίδι ορατότητας που αποτυπώνεται στους τοίχους της πόλης μέσα από γκράφιτι και συνθήματα. Παράλληλα, μια αγωνία για το ποιος θα κάνει κουμάντο στους δρόμους, τις πλατείες και τις γειτονιές. Σχολιάζεται η επιτέλεση ενός φαύλου κύκλου μνησικακίας. Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες μετατρέπονται σε δημόσιες τελετές μνήμης μιας στερεοτυπικής, τοξικής και «δηλητηριώδους γνώσης», η οποία εκβάλλει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια σε συγκρούσεις χωρίς όρια ή κάποιους «άγραφους κανόνες». Ο Άλλος οπαδός υποβαθμίζεται ολοκληρωτικά και καθίσταται εξαφανίσιμος και εξολοθρεύσιμος. Τέλος, η διατριβή ασχολείται με το πρόταγμα γνωστό ως «Νο politica» που προωθούν διεθνώς όλοι οι φορείς και θεσμικοί παράγοντες του ποδοσφαίρου. Οι οπαδοί της Α.Ε.Κ., προερχόμενοι από μια γενεαλογία καχυποψίας, δυσφορίας και εχθρότητας απέναντι στο ελληνικό κράτος, αλλά και μια γενεαλογία οικειοποίησης μιας ‘αριστερής’ πολιτικής ταυτότητας, θέλουν να πολιτικοποιούν τους ποδοσφαιρικούς αγώνες, ενώ και εκτός γηπέδου συμμετέχουν σε κινηματικές διαδικασίες. Oι «αδελφοποιήσεις» που έχουν πραγματοποιήσει με οπαδούς της γαλλικής Μαρσέιγ και της ιταλικής Λιβόρνο έχουν πολιτικό πρόσημο και δημιουργούν δίκτυα αντιφασιστικών και αντιρατσιστικών δράσεων.
Do Erasmus baby! Τo Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Erasmus+ και η αδιάκοπη παραγωγή επιθυμίας για κινητικότητα και διασύνδεση
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2022) Τίγκα, Χριστίνα Γ.; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Αγγελίδου, Αλίκη; Παπαηλία, Πηνελόπη; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Αντικείμενο της παρούσας διατριβής αποτελεί το ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό πρόγραμμα ERASMUS+ και η μέσω αυτού προώθηση της κινητικότητας των νέων Ευρωπαίων και της μεταξύ τους διασύνδεσης ως αναπόσπαστες αξίες του σύγχρονου «ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». Η έρευνα διεξήχθει στα έτη 2016 με 2020 και τοποθετείται χρονικά στο απόγειο της αναγνώρισής του ως «το πιο επιτυχημένο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης», αναγνώρισης η οποία εκφράστηκε εμφατικά μέσα από την καμπάνια εορτασμού των τριάντα του χρόνων το 2017. Έκτοτε, η ενίσχυση του ERASMUS+ εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ιδιαίτερα από την στιγμή που θεωρήθηκε ότι συμβάλλει δραστικά στις σύγχρονες ευρωπαϊκές προκλήσεις ως ένα εργαλείο ευρείας συναίνεσης στην υπηρεσία του αδιάκοπου έργου της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Αποδεχόμενη την άποψη ότι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα αποτελεί, πράγματι, ένα από τα πιο επιτυχημένα μέσα άσκησης ευρωπαϊκής πολιτικής, απομακρύνομαι από τα επικρατέστερα ερευνητικά ερωτήματα που αμφιταλαντεύονται για αυτήν του την επιτυχία. Αντίθετα, θέτω στο επίκεντρο το ευρύ φάσμα των εμπλεκόμενων που αναλαμβάνουν ευχαρίστως ένα μέρος της διακυβέρνησης του προγράμματος, μέσα από πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην προβολή, την αναβάθμιση, την υπεράσπιση, την βιωσιμότητα και την υποστήριξή του. Συνεπώς, η σημαντικότερη συμβολή της παρούσας διατριβής είναι η ανάδειξη και μελέτη τόσο των εθελούσια οργανωμένων όσο και των άτυπων «εταίρων» που εμπλέκονται στην «ήπια διακυβέρνηση» του προγράμματος και κρατούν άσβεστη την επιθυμία για «περισσότερο και μεγαλύτερο ERASMUS+». Πιο συγκεκριμένα, είναι η ανάδειξη της διάχυτης θετικότητας με την οποία παρουσιάζεται και προωθείται το ERASMUS+ από ένα μεγάλο μέρος ακαδημαϊκών, φορέων της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών, συντονιστών εράσμους, επιχειρηματιών, εθελοντών, ακτιβιστών, vloggers και influensers ερασμιτών που καταφέρνουν να ενεργοποιούν και να επικαιροποιούν το ενδιαφέρον γύρω από το πρόγραμμα. Το πρόγραμμα σπάνια παρουσιάζεται ως μια «πολιτική πρωτοβουλία», ακόμα και μέσα στους κύκλους των Ευρωπαίων Αξιωματούχων. Αντίθετα, παρουσιάζεται ως εάν αποτελεί ένα «κοινό αγαθό», μια «μεταμορφωτική ευκαιρία», ένα «σύμβολο» της νέας γενιάς, ακόμα και ως ένα νέο «lifestyle» που προσδιορίζεται από την επιθυμία για διαρκή «προσωπική ανάπτυξη» ή τουλάχιστον ως μια «στρατηγική επιβίωσης» και προσωπικής «ανθεκτικότητας». Συνεπώς, στην παρούσα διατριβή το ERASMUS+ εξετάζεται ως ένα παράδειγμα μελέτης της στόχευσης των πολιτικών της Ε.Ε. προς μια «ηθική επιμέλειας» του ιδανικού Ευρωπαίου πολίτη. Επιπλέον, αναδεικνύεται η αντίληψη που επικρατεί στους κόλπους όλων όσων «εξειδικεύονται» στην «εμπειρία εράσμους», συμπεριλαμβανομένων των ερασμιτών ότι «πρακτικά τα πάντα» στην «εμπειρία εράσμους», θετικά ή αρνητικά, αξιολογούνται ως πιθανά οφέλη. Υποστηρίζω λοιπόν ότι η «εμπειρία εράσμους» εξακολουθεί να βιώνεται ως μια «ευκαιρία» απόκτησης «ήπιων» δεξιοτήτων ακόμα και άνευ κινητικότητας, μέσα από πρωτοβουλίες που επικαλούνται τον εκσυγχρονισμό του προγράμματος μέσω της ψηφιακής του μετάβασης, μέσα από προγράμματα «εικονικών ανταλλαγών» ή «μικτής» κινητικότητας (blended mobility) και μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία αντιμετωπίζω ως ένα «ζωντανό» και ανατροφοδοτούμενο «πεδίο» θετικών αποτυπωμάτων και εντυπώσεων για το πρόγραμμα. Επιπλέον, υποστηρίζω ότι ακόμα και αν η «εμπειρία εράσμους» βιώνεται πρωτίστως ως μια εξατομικευμένη εμπειρία, το ERASMUS+ καταφέρνει να λειτουργεί ως ένα δυνατό «χαρτί διαπραγμάτευσης», αφού η Επιτροπή, τα πανεπιστήμια, η «ερασμίτικη» κοινωνία των πολιτών αλλά και οι ίδιοι οι ερασμίτες παρουσιάζονται να μάχονται από κοινού για ένα ERASMUS+ «για όλους».
Νέα ζωή, επιστρέφοντας στην Αλβανία: μια εθνογραφική προσέγγιση
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2017) Καπετανάκη, Ελένη Χ.; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Αγγελίδου, Αλίκη; Χριστόπουλος, Δημήτρης, 1969-; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως κεντρικό στόχο την ανάλυση της αίσθησης του εαυτού κατά τη μετακίνηση από την Ελλάδα προς την Αλβανία, έτσι όπως αυτή εννοιολογείται και παράγεται από τους πρωταγωνιστές της εν λόγω μελέτης σε σχέση με τον βιούμενο χώρο και χρόνο. Το βασικό ερώτημα που θέτει η διατριβή σχετίζεται με τις πολλαπλές υποκειμενικότητες που συνθέτουν τον εαυτό των πρωταγωνιστών της έρευνας, μέσα από τις εμπειρίες, τα συναισθήματα, τη δράση και τις πρακτικές τους κατά τη μετακίνησή τους από την Ελλάδα προς την Αλβανία. Επίσης, αναδεικνύεται ως κεντρικής σημασίας η ζωή που πλάθεται συνεχώς από τα δρώντα υποκείμενα και κάποτε μορφοποιείται ως νέα ζωή. Η διατριβή συνομιλεί στενά με την ανθρωπολογία της μετακίνησης. Πρόκειται για το είδος της κίνησης στο χώρο και το χρόνο που δεν επιδέχεται τους περιορισμούς μιας πορείας με αρχή, μέση και τέλος, παρά το γεγονός ότι ίδιοι οι μετακινούμενοι μπορεί να έχουν μία ή και περισσότερες καθοριστικές για τη ζωή τους τοπικότητες ή εντοπιότητες. Μεθοδολογικά η έρευνα υλοποιήθηκε με την εφαρμογή της πολυτοπικής και κινητικής εθνογραφικής έρευνας με συμμετοχική παρατήρηση, ενώ δευτερευόντως χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος των προφορικών συνεντεύξεων βάθους. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στα Τίρανα, τη Θεσσαλονίκη, το Κούκες, την Κορυτσά, αλλά και σε πόλεις και χωριά της Αλβανίας και της Ελλάδας που οι συνομιλητές μου κατά τις μετακινήσεις τους επισκέπτονταν ή ανά διαστήματα διαβιούσαν. Στη διάρκεια αυτών των μετακινήσεών η σχέση που διαμορφώσαν οι μετακινούμενοι πρωταγωνιστές της έρευνας με το χώρο και το χρόνο παρήγαγε μια χρονοτοπική συνθήκη με σημασία. Τότε, ο εαυτός των μετακινούμενων νοείται, παράγεται και επιτελείται συνεχώς μέσα από τη χρονοτοπική αυτή συνθήκη. Ταυτοχρόνως, νοείται και παράγεται ένα σύνολο διαφορετικών προσλήψεων σχετικά με το περιεχόμενο της έννοιας της νέας ζωής. Έτσι, η νέα ζωή εμφανίζεται άλλοτε ως συνεχές διακύβευμα, ως εκείνο που «δεν έρχεται» ή που «ήρθε κάποτε», ως αντιφατική σύμφυση του παρελθόντος με το παρόν ή ακόμη ως μια συνεχώς ελευσόμενη διαδικασία που δύναται να δυναμιτίζει το παρόν και να προσανατολίζεται στο μέλλον.
"Μέσα από τα μάτια των τυφλών": μία ανθρωπολογική ερμηνεία της «όρασης»
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2016) Χαρίδη, Ευαγγελία Α.; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα; Αθανασίου, Αθηνά; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους εκείνοι και εκείνες που αυτοπροσδιορίζονται ως τυφλά άτομα ή άτομα με προβλήματα όρασης βιώνουν τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους στο πλαίσιο μίας κοινωνίας, η οποία, λόγω της μερικής ή ολικής απουσίας όρασης, τους/τις προσδιορίζει ως ετερότητα. Ειδικότερα εστιάζει στις διαδικασίες μέσω των οποίων συγκροτούνται το σώμα, οι αισθήσεις και η υποκειμενικότητα των τυφλών ατόμων σε συμφραζόμενα «οπτικοκεντρισμού», δηλαδή σε πολιτισμικά πλαίσια όπου η όραση θεωρείται το πιο διανοητικό, αντικειμενικό και αξιόπιστο μέσο πρόσβασης στη γνώση και την αλήθεια, την ίδια στιγμή που οι «μη οπτικές» αισθήσεις – η ακοή, η αφή, η όσφρηση και γεύση – υποβιβάζονται σε σωματικές, υποκειμενικές και αναξιόπιστες. Εξετάζει, επίσης, τους τρόπους με τους οποίους, η ακοή και η αφή, τα δύο αισθητήρια στα οποία βασίζονται κυρίως τα τυφλά άτομα για να αντιληφθούν και να αντικειμενοποιήσουν την περιβάλλουσα πραγματικότητα, διαπλέκονται με την εναπομείνασα όραση που μπορεί να διαθέτει κανείς, καθώς και με προηγούμενες αισθητηριακές εμπειρίες που ενεργοποιούνται ως μνήμη σωματική. Άμεσα συνυφασμένη με την πολιτισμική απαξίωση της αισθητηριακότητας στην τυφλότητα είναι η κατηγοριοποίησή της ως οπτικής βλάβης και αναπηρίας. Πρόκειται για μία διαδικασία κοινωνικά και ιστορικά προσδιορισμένη, η οποία μελετάται ως προϊόν της σταδιακής και πολύχρονης μετατροπής των τυφλών ατόμων από αντικείμενα φιλανθρωπικής και εκκλησιαστικής φροντίδας σε υποκείμενα με δικαιώματα ισότιμης πρόσβασης και συμμετοχής σε κάθε πτυχή της αρτιμελούς κοινωνίας. Μέρος της διερεύνησης αυτής επικεντρώνεται στους νόμους, τις δομές και τις πρακτικές που έχουν καθιερωθεί ανά τα χρόνια για την τυφλότητα, καθώς και στο θέμα της πρόσβασης στον φυσικό ή δομημένο, δημόσιο χώρο, που σε μεγάλο βαθμό απασχολεί το αναπηρικό κίνημα στην Ελλάδα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ένταση που αναπτύσσεται ανάμεσα στην κατεστημένη θεώρηση του χώρου ως οπτικής εμπειρίας και στους αισθητηριακά διαφορετικούς τρόπους κατά τους οποίους τα τυφλά άτομα βιώνουν και αντιλαμβάνονται το περιβάλλον γύρω τους. Υποστηρίζεται, έτσι, ότι η συγκρότηση της ακουστικής και απτικής αντίληψης στην τυφλότητα δεν μπορεί παρά να ιδωθεί σε συνάφεια με τις δυναμικές εξουσίας που πυροδοτούνται σε στιγμές και χώρους όπου η οπτική αναπηρία συναντά την οπτική αρτιμέλεια.
Θεραπείες ελέω πνευμάτων: Έλληνες ασθενείς, βραζιλιάνικες θεραπείες και το ζήτημα της ανασυγκρότησης της υποκειμενικότητας
(Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2016) Μητροπούλου, Αγγελική Α.; Παπαγαρουφάλη, Ελένη; Αθανασίου, Αθηνά; Μακρής, Γεράσιμος; Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Στην παρούσα διδακτορική διατριβή μελετώ σύγχρονους Έλληνες και σύγχρονες Ελληνίδες που αντιμετώπισαν σοβαρά γεγονότα ασθένειας και κατέληξαν να αποδώσουν τη θεραπεία τους στις πρακτικές της βραζιλιάνικης εκδοχής της πνευματιστικής παράδοσης. Ωστόσο, μέσα από την έρευνά μου προκύπτει σαφώς πως οι συνομιλητές μου κατέφυγαν στον βραζιλιάνικο πνευματισμό επειδή δεν είχαν καταφέρει να «βρουν γιατρειά» στις πολιτισμικά διαθέσιμες και συναισθητηριακά οικείες θεραπευτικές λύσεις του βιοϊατρικού και του ελληνορθόδοξου πεδίου, στις οποίες εναπόθεσαν καταρχάς τις ελπίδες θεραπείας τους. Εντός αυτής της συλλογιστικής, το αναλυτικό ενδιαφέρον της παρούσας έρευνας προκύπτει από το γεγονός πως οι συνομιλητές μου κατέφυγαν στην εκ μέρους τους θεωρούμενη ως ξένη/μη οικεία πνευματιστική θεραπευτική πρόταση «από απόλυτη ανάγκη», αλλά και από το ότι κάποιοι εξ’ αυτών πίστεψαν τελικά πως θεραπεύτηκαν από τα μέχρι πρότινος άγνωστά τους βραζιλιάνικα πνεύματα.Με αυτά τα εθνογραφικά δεδομένα, πρωταρχικός στόχος μου είναι να περιγράψω την εν λόγω διαπολιτισμική –ελληνοβραζιλιάνικη− θεραπευτική σχέση και να καταθέσω την κατανόησή μου αναφορικά με τον τρόπο που μία εντοπισμένη αλλού θεραπευτική πρόταση (εν προκειμένω η βραζιλιάνικη πνευματιστική) δύναται να ταξιδέψει στο καθέκαστο εντοπισμένο εδώ (εν προκειμένω στον ελληνικό τόπο) και να μετατραπεί σταδιακά σε «οντο-λογικό» στοιχείο του. Σε στοιχείο που δύναται να επιτρέψει στα υποκείμενα να βιώσουν, κατά το δυνατόν, τις εμπειρίες ασθένειας και θεραπείας μέσα και από το βλέμμα του άλλου/ξένου. Αντίστοιχα, απώτερος αναλυτικός στόχος μου είναι να συμμετέχω στην αναλυτική συζήτηση του κλάδου της αποκαλούμενης σήμερα ιατρικής ανθρωπολογίας, η οποία επιδιώκει να εμβαθύνει στα ζητήματα της υποκειμενικής συγκρότησης και ανασυγκρότησης, μέσα από την αναλυτική στροφή στις εμπειρίες ασθένειας και θεραπείας των εκάστοτε πολιτισμικών υποκειμένων. Εν ολίγοις, επιχειρώ να διακρίνω το πώς κάποιοι από τους συνομιλητές μου έφθασαν να πιστέψουν στο συναισθητηριακά ξένο προς αυτούς βραζιλιάνικο πνευματιστικό σύμπαν και να εμβαθύνω στο τι μπορεί να μας φανερώσει η μη προβλεπόμενη, νεοσύστατη αυτή σχέση εμπιστοσύνης/πίστης, όσον αφορά στη δυνατότητα και το εύρος της υποκειμενικής αλλαγής. Αυτό που υποστηρίζω, εμπνεόμενη κυρίως από τη φαινομενολογική προσέγγιση του Maurice Merleau-Ponty, είναι πως το καθεστώς αδήριτης θεραπευτικής ανάγκης που ώθησε τους συνομιλητές μου να έρθουν σε επαφή με τις βραζιλιάνικες πνευματιστικές θεραπείες και την νεοεποχική/εναλλακτική αύρα που σήμερα τις συνοδεύει, δύναται να μας αποκαλύψει στοιχεία σχετικά, όχι μόνο με το ήδη συγκροτημένο και σωματοποιημένο περί ασθένειας και θεραπείας ελληνικό νόημα, αλλά και με τη δυνατότητα διεύρυνσης −ανασυγκρότησης− του τελευταίου. Στοιχεία που επιβεβαιώνουν, κατά τη γνώμη μου, τη μερλωποντιανή θέση αναφορικά με τη δυνατότητα της υποκειμενικής δημιουργικής επινόησης/ανάκτησης∙ δηλαδή, με τη σπάνια και συνήθως σχετιζόμενη με οριακά/επώδυνα γεγονότα, δυνατότητα των υποκειμένων να παρεμβαίνουν στο πολιτισμικά συγκροτηθέν μέρος της ύπαρξής τους, έστω ανεπίγνωστα και ατελώς.

Περιηγούμαι

Πρόσφατες Υποβολές